Udało się dotrzeć do archiwalnych dokumentów, które nie dają pewności co do miejsca pochówku mjr. Mariana Bernaciaka

„Orlik” zginął 24 czerwca 1946 r., podczas obławy w Piotrówku. Ciało zostało przewiezione do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. Potem pochowano je potajemnie w nieznanym miejscu. W PRL-u ustalenie miejsca pochówku było niemożliwa. Dopiero na początku lat 90. pojawiły się informacje, że ciało „Orlika” spoczywa na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie w kwaterze 45N (zbiorowej mogile). Społeczny Komitet Budowy na Cmentarzu Bródnowskim Pomnika Więźniów Politycznych Straconych w latach 1944-1956 podjął się działań, w wyniku których w 2001 r. powstał pomnik upamiętniający spoczywających w mogile, w tym również mjr. „Orlika”.

Do chwili obecnej panowała niemalże całkowita pewność (oparta na podstawie zapisów w księgach cmentarza), że w kwaterze 45N spoczywa ciało „Orlika”. Jednak podjęte przeze mnie badania nad dokumentacją archiwalną, podważają informację, iż tam spoczywają szczątki legendarnego dowódcy, dotychczas zidentyfikowane jako Marian Biernacki.

Celowe zafałszowanie

Społeczny Komitet fakt, iż spoczywają w tym miejscu szczątki „Orlika”, przyjął na podstawie dokumentów przechowywanych w kancelarii cmentarnej. Wynika z nich że 8 lipca 1946 r. pochowany został Marian Biernacki, s. Jana i Wiktorii, ur. 19 stycznia 1924 r. w Niemczech. Ostatnim miejscem zamieszkania była wieś Wola Morawicka w gm. Morawica, pow. kielecki. Zmarł on 4 lipca jako więzień Więzienia Karno-Śledczego nr III w Warszawie. Inne nazwisko oraz dane osobowe tłumaczono celowym zafałszowaniem przez funkcjonariuszy UB, w celu utrudnienia identyfikacji ciała.

W wyniku przeprowadzonej kwerendy udało się ustalić w USC m. st. Warszawy akt zgonu Mariana Biernackiego potwierdzające te same dane osobowe, co w dokumentach kancelarii cmentarza. Natomiast brak było aktu zgonu „Orlika”, którego najprawdopodobniej nie sporządzono, gdyż jego karta zgonu sporządzona przy oględzinach zwłok nie została wysłana do USC.

Dwie różne osoby

W rozstrzygnięciu kwestii z czyim ciałem mamy do czynienia pomagają kolejne dokumenty. W archiwum IPN Warszawa zachowały się księgi więźniów Więzienia Karno-Śledczego nr III Warszawa. W jednej z nich z lat 1945-1946 widnieje zapis, że 11 lutego 1946 r. pod numerem ewidencyjnym 3706 zarejestrowany został nowo przyjęty więzień Marian Biernacki, s. Jana i Wiktorii, ur. 19 stycznia 1924 r., zamieszkały w Woli Morawickiej. W rubryce przeznaczonej do wpisania paragrafu, z jakiego dana osoba została aresztowana, zapisano: „dezerter”.

Istnienie Biernackiego potwierdza także kolejny dokument – rejestr mieszkańców wsi Wola Morawicka z lat 1935-1939 przechowywany w Archiwum Państwowym w Kielcach. W rejestrze tym na karcie 73, pod pozycją nr 3 znajduje się zapis, który informuje, że mieszkańcem wspomnianej wsi był Marian Biernacki, s. Jana i Wiktorii, ur. 19 stycznia 1924 r.

Adnotacje sporządzone w księdze więziennej oraz rejestrze mieszkańców, jak również z pozostałych dokumentów wskazują, że osoba Mariana Biernackiego, z którą dotychczas był utożsamiany Marian Bernaciak „Orlik”, to zupełnie inna osoba. Stanowczo potwierdza to także data przyjęcia M. Biernackiego do więzienia, 11 lutego 1946 r., a więc na prawie 4 miesiące przed śmiercią „Orlika” i sprowadzeniem jego zwłok do WUBP Warszawa.

Temat dla naukowców

Niemniej jednak nie należy przekreślać faktu, iż ciała „Orlika” na Cmentarzu Bródnowskim w ogóle nie ma. Można przypuszczać, że skoro w tym czasie było prowadzone potajemne grzebanie ciał więźniów Więzienia Karno-Śledczego na Cmentarzu Bródnowskim, to także mogło tam zostać pochowane ciało „Orlika”. Oczywiście, niekoniecznie w tej samej lokalizacji, na wspomnianej kwaterze. Również nie należy wykluczać tego, że ciało spoczywa w zupełnie innym miejscu.

W obecnej sytuacji sprawa ustalenia miejsca spoczynku Bernaciaka jest zadaniem Samodzielnego Wydziału Poszukiwań IPN pod kierownictwem prof. Krzysztofa Szwagrzyka. Przeprowadzenie prac ekshumacyjnych na mogile 45N Cmentarza Bródowskiego, czy w innych właściwych miejscach, na pewno przybliży nas do poznania odpowiedzi, a może nawet do poznania całej prawdy.

Dowiedz się więcej

Osoby zainteresowane zapraszamy do zapoznania się z szerszą wersją artykułu wzbogaconą o dokumentację archiwalną, znajdującą się na stronie internetowej koła ŚZŻAK w Rykach w dziale „aktualności” pod adresem: www.rykiak.pl